Enige tijd geleden werd in een ingezonden stuk in de Bunschoter de suggestie gedaan om bij de reconstructie van de Dorpsstraat, de poort weer te herstellen. Korte tijd later werd in een gesprek met het Centrum voor Erfgoed & Cultuur gevraagd of eens aandacht aan deze poort kon worden geschonken. Een vraag waar bij deze aan wordt voldaan.

In 1977 werden bij rioleringswerkzaamheden in de Dorpsstraat restanten van de oude stadspoorten ontdekt. Archeologen die die werkzaamheden begeleidden, vonden de resten op de kruising Dorpsstraat en Kostverloren en op de kruising Dorpsstraat en Burgwal.

De zuiderpoort vormde de zuidelijke doorgang door de omwalling van Bunschoten. Direct naast de poort bestond de omwalling mogelijk uit twee evenwijdige muren met daartussen puin of aarde.

Dit is herleid uit vier forse oost-west lopende funderingen die ter hoogte van de Burgwal werden blootgelegd.

Drie daarvan bestonden uit gestapelde bakstenen, één uit gemetselde bakstenen.

De bakstenen lagen op het zand, dat in dit deel van Bunschoten vrij dicht aan de oppervlakte ligt. Buiten de poort lag de stadsgracht, hier mogelijk bestaand uit twee parallel gelegen grachten. Op de zuidelijke oever van de binnenste gracht werd een stenen fundering aangetroffen, waarschijnlijk het zuidelijke bruggenhoofd. Zestien meter zuidelijker werd nóg een gracht blootgelegd, even breed en diep als de eerste.

Onderin deze gracht lagen oost-west gerichte boomstammen op een rijtje. De meeste hadden een diameter van 20-25centimeter. Twee hele zware stammen hadden een diameter van bijna 50 centimeter. Hieruit  blijkt dat er op dit punt een zware houten brug over de dubbele gracht lag.

Nadat de rioleringswerkzaamheden waren afgerond, moest de rijweg opnieuw worden bestraat. Besloten werd om de in kaart gebrachte resten in het straatwerk terug te laten komen. Met grijze kinderkopjes werden die resten in beeld gebracht. Een lovenswaardig initiatief. Maar voor een toevallige voorbijganger die niet wist van het hoe en waarom was en is de afwijkende bestrating een raadsel. Met een paar informatieborden is dat overigens heel gemakkelijk op te lossen.

Op basis van de gevonden funderingen is een reconstructie gemaakt van de situatie zoals die er rond 1425 uit kan hebben gezien. Of dit de waarheid benadert, is niet te zeggen. Maar het kan er zo hebben uitgezien met een ophaalbrug en een poortgebouw in twee verdiepingen. Een bijzondere entree van de stad Bunschoten.

Moeilijker is dat met het realiseren van een replica van het poortgebouw. Zoals het er stond, was de doorgang geschikt voor het verkeer van pakweg 600 jaar. Dat was qua omvang en gewicht kleiner en de huidige vervoermiddelen. Een exacte replica betekent dat de Dorpsstraat aan die kant voor vrijwel al het verkeer wordt afgesloten. Ongetwijfeld levert dat de nodige discussies op. Hopelijk wordt er in de nieuwe reconstructieplannen van de Dorpsstraat wel aan gedacht om het verleden ter plaatse van de twee historische locaties te visualiseren wat de afwijkende bestrating voor betekenis heeft.