Fritz Elsbach en Leni Schwartz

Er waren meer schrijnende gevallen onder de Joodse inwoners van ons land. Er is nog een geval waarin onze gemeente zijdelings is betrokken. In oktober 1941 verschenen twee berichten in het Amersfoortsch Dagblad waarin gesproken werd over ‘Een drama op de Eem?’ In het eerste stukje van 11 oktober staat: ‘Eemdijk. – Op de Eem ter hoogte van het gemaal “De Haar” is een bootje drijvende gevonden, waarin men aantrof een half pond boter, een damestasch inhoudende ongeveer fl 40,-- aan bankpapier en 2 legitimatiebewijzen van de Ned. Posterijen, ten name van een 38-jarigen man en een 22-jarigen vrouw uit Utrecht.

Daar het wel mogelijk dat beide opvarenden zijn verongelukt, heeft de Baarnsche politie de rivier doen afdreggen, zonder resultaat evenwel.’

Een paar weken later stond er met dezelfde kop en aanhef de mededeling dat het vermoeden dat een drama heeft plaatsgehad, bewaarheid is geworden. De lijken van beide inzittenden zijn gevonden en overgebracht naar de Bunschoter begraafplaats.

Achter deze simpele krantenberichtjes gaat een triest verhaal schuil. De verdronken personen waren Friedrich Elsbach en Helena Swartz. Het krantenbericht klopt niet helemaal. Ze waren respectievelijk 37 en 32 jaar oud en Helena woonde niet in Utrecht maar in Amsterdam. Ze waren niet met elkaar getrouwd en in ieder geval Elsbach was eerder getrouwd geweest. Het waren van oorsprong Duitse Joden die wellicht vanwege de situatie daar, naar Nederland waren verhuisd.

Volgens de overlevering was het de bedoeling dat ze bij de Eem zouden worden opgepikt door een Engels watervliegtuig. Toen het vliegtuig niet verscheen, hebben ze zelfmoord gepleegd door zich aan elkaar vast te binden en in het water van de Eem te springen. Het schijnt dat het vliegtuig nog wel is gekomen. Blijkbaar waren ze in de veronderstelling dat het vliegtuig niet meer kwam.

De lijken zijn aangespoeld op het grondgebied van Bunschoten en daarom ook op het plaatselijke kerkhof begraven. Een eenvoudige steen is de stille getuige van het drama. Een steen met naast de namen de tekst: ‘Het leven wilde scheiden de dood verenigde beiden.’